Η αρχαιότερη παραλιακή πόλη της Βόρειας Ελλάδας είναι η Καβάλα. Τα ίχνη της χάνονται στα βάθη της προϊστορίας καθώς οι επίσημες καταγραφές της αρχαίας Νεάπολης φθάνουν στον 7 αιώνα π.χ. ενώ η σημερινή πόλη της Καβάλας περιλαμβάνει στον ιστό της εκτός από την χερσόνησο της Νεάπολης και την αρχαία Θρακική Αντισάρα μια πόλη πολύ αρχαιότερη της οποίας η χρονολογία της ίδρυσης δεν είναι καν γνωστή.

Η θάλασσα ήταν πάντοτε το κυρίαρχο στοιχείο της πόλης στην  διάρκεια όλων αυτών των 40 αιώνων της ύπαρξης της η ζωή και ο τροφοδότης της οικονομίας της.

Το αμφιθεατρικό βραχώδες ανάγλυφο της πόλης και η έλλειψη κάποιων αξιόλογων επίπεδων εκτάσεων κατάλληλων για γεωργική καλλιέργεια δημιούργησαν από τους

αρχαιότερους ακόμη χρόνους το άρρηκτο δέσιμο των κατοίκων της με την θάλασσα

Πολύ σύντομα στην αρχαία Νεάπολη δημιουργήθηκαν οι πρώτες χερσαίες ναυπηγικές μονάδες στις βόρειες ακτές του Αιγαίου με την περίφημη ναυπηγική ξυλεία της Θάσου.

Έκτοτε και μέχρι σήμερα η ναυπηγική αποτελεί μια σημαντική ναυτική απασχόληση των κατοίκων μια σχολή τοπικών μαστόρων με μεγάλη φήμη και πλουσιότατη παράδοση.

Λειτουργεί με τη σημερινή του νομική μορφή από το 1996.

Σκοποί του είναι η παρουσίαση του πλούσιου ιστορικού Αρχείου του από εξειδικευμένους μελετητές, η διάθεση της πλούσιας και εξειδικευμένης ιστορικής του βιβλιοθήκης στους μελετητές, η μελέτη και παρουσίαση του πλουσιοτάτου φωτογραφικού Αρχείου, η διασύνδεση με τα υπάρχοντα ανάλογα Αρχεία της πατρίδας μας και άλλων χωρών και ο διαρκής εμπλουτισμός και οργάνωση του Αρχειακού υλικού που συνέλεξε και εξακολουθεί με εντατικούς ρυθμούς να συλλέγει.Η βιβλιοθήκη του I.Λ.A.K. περιέχει σήμερα περισσότερους από 30.000 τόμους βιβλίων, περιοδικών, ημερολογίων και εφημερίδων από τον 16ο αιώνα μέχρι και σήμερα. Είναι επικεντρωμένη στον βόρειο ελλαδικό χώρο και υποστηρίζεται από το βιβλιοθηκονομικό Πρόγραμμα ΑΒΕΚΤ.

Το Ιστορικό & Λογοτεχνικό Αρχείο Καβάλας είναι οργανωμένο σε 10 διακριτά Τμήματα, εξειδικευμένα σε συγκεκριμένα πεδία της εθνικής και καβαλιώτικης Ιστορίας, Λογοτεχνίας και Λαογραφίας. Τα Τμήματα αυτά περιλαμβάνουν πληθώρα εγγράφων, φωτογραφικού και εικονογραφικού υλικού, διαφημίσεων, χαρτών κ.λπ.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Φιλίππων κτίστηκε, τη δεκαετία του 1960 σύμφωνα με σχέδια των αρχιτεκτόνων Ι. Δ. Τριανταφυλλίδη και Δ. Φατούρου, στις παρυφές του αρχαιολογικού χώρου Φιλίππων. Επειδή το παλιό κτίριο, παρουσίαζε πολλαπλά προβλήματα (έλλειψη στεγανότητας των δωμάτων, κατεστραμμένα κουφώματα, παντελής έλλειψη θέρμανσης, προβλήματα στην ηλεκτρολογική εγκατάσταση κ.α.) η ΙΗ΄ Εφορεία Προϊστορικών & Κλασικών Αρχαιοτήτων κατέφυγε στην ένταξη του έργου στο Π.Κ.Π INTERREG IIIA/ PHARE CBC Eλλάδα - Βουλγαρία από το 2006 ως το 2009.

Γιατί να πάω;

Γιατί είναι ένα υπερπλήρες σε υλικό και ιστορία Μουσείο. Από το 1988 που άνοιξε τις πύλες του στο κοινό, έχει γίνει προορισμός δεκάδων χιλιάδων επισκεπτών. Και μόνο μια αναφορά στα τμήματά του θα σου δώσουν να καταλάβεις τί περιέχει.

- Ιστορικό Αρχείο

• Σειρές εγγράφων Υπουργείου Εξωτερικών, Foreign Office Αγγλικού Υποπροξενείου Καβάλας, Γαλλικού και Αυστριακού Υποπροξενείου,
• Ιδιωτικές Συλλογές
• Συλλογή εγγράφων Εργατοϋπαλληλικού Κέντρου Καβάλας
• Κινηματογραφική και Θεατρική Συλλογή
• Συλλογή Εγγράφων Ισραηλιτικής Κοινότητας
• Φωτογραφική Συλλογή
• Αρχείου αντικειμένων και οπτικοακουστικού υλικού

- Εθνογραφική Συλλογή

• Παραδοσιακές ενδυμασίες
• Εργόχειρα
• Υφαντά
• Κοσμήματα
• Εργαλεία
• Χρηστικά αντικείμενα
• Πολλά άλλα προϊόντα του νεοελληνικού παραδοσιακού πολιτισμού, που συνθέτουν την αστική και αγροτική ζωή της Καβάλας και της περιοχής της από το Β’ μισό του 18ου αιώνα ως και τον 20ο

- Εικαστική Συλλογή

• Πινακοθήκη και Γλυπτοθήκη Ελλήνων Καλλιτεχνών
• Μουσείο Πολύγνωτου Βαγή με πίνακες, γλυπτά, εργαλεία, προσωπικά αντικείμενα και προσωπικό αρχείο του διάσημου Θάσιου γλύπτη και ζωγράφου

- Φυσική Ιστορία

• Πλούσιο συλλογή πουλιών από τον υδροβιότοπο των ποταμών Νέστο και Στρυμόνα

- Βιβλιοθήκη

- Μουσειακή Αγωγή

Γιατί να πάω;

Γιατί είναι ένα από τα παλαιότερα μουσεία. Χρονολογείται από το 1934 όταν και συγκεντρώθηκε η πρώτη συλλογή αρχαίων αντικειμένων χάρη στον επιμελητή αρχαιοτήτων και μετέπειτα καθηγητή του Α.Π.Θ. Γ.Μπαλακάκη.

Σήμερα, είναι ένα πλήρες και αξιοθέατο μουσείο με πολλά ευρήματα από τη Νεάπολη αλλά και την αρχαία Αμφίπολη. Ολόκληρος ο πρώτος όροφος είναι γεμάτος με εκθέματα που αφορούν την ευρύτερη περιοχή της Θράκης ενώ σε κάθε του σημείο θα θαυμάσεις δημιουργίες εμπνευσμένες από την αρχαία ελληνική τέχνη.

Γιατί να πάω;

Γιατί θα μάθεις το λόγο που μία μεγάλη περιοχή της Καβάλας έχει ακόμη την "οσμή" του καπνού. Για να καταλάβεις ποιο ήταν το εμπορικό αντικείμενο που συμβάδιζε με την ανάπτυξη της πόλης, όσο κανένα, για περισσότερο από έναν αιώνα. Για να δεις εκθέματα επεξεργασίας καπνού, βιομηχανικά προϊόντα, μηχανήματα αλλά και καπνοδείγματα που δε θα συναντήσεις πουθενά αλλού στον κόσμο.

Γιατί να πάω;

  Καταρχήν θα πας για να γνωρίσεις από κοντά τη Νέα Καρβάλη, το χωριό ενός από τους σημαντικότερους πατέρες της εκκλησίας μας, του Γρηγορίου του Θεολόγου αλλά και να περιηγηθείς στην πανέμορφη εκκλησία που δεσπόζει προς τιμήν του. Εκεί θα βρεις και τη Στέγη Πολιτισμού, ιδρυθείσα το 1981 αλλά φυσική συνέχεια του πρώτου "Φιλεκπαιδευτικού Συνδέσμου Ναζιανζός" που ιδρύθηκε στην Κωνσταντινούπολη από Καρβαλιώτες εμπόρους το 1884.
Η Στέγη Πολιτισμού δεν οριοθετείται σε ένα κτίριο ούτε σε μία δραστηριότητα. Είναι αλληλένδετη με την ιστορία της Νέας Καρβάλης. Είναι πηγή και φορέας μεγάλη πολιτιστικής κληρονομιάς της περιοχής. Ξεκινώντας από αυτήν θα θαυμάσεις μία από τις μεγαλύτερες συλλογές αυθεντικών λαϊκών φορεσιών απ' όλη την Ελλάδα αλλά και μία συλλογή 5.000 περίπου οστράκων από όλες τις θάλασσες του κόσμου. Αλλά δεν είναι μόνον αυτό. Το πολιτιστικό και το κοινωνικό έργο της Στέγης αναμειγνύονται μέσα από πάρα πολλές παρεμβάσεις στην ιστορία του τόπου.